شما اینجا هستید
فرهنگی » بر نوار تخیل یا مستند تاریخی

امروز با تاکید و سفارش تعدادی از دوستان، دفترخوانش و نگارش را بستم و باز بخش سریال بی بی مریم از شبکه ۳ را به تماشا نشستم، به امید آن که گروه تحقیق و نویسندگان سریال مطلب جدیدی پیرامون این بانوی بزرگ عرضه کرده، بهره برده، بر اندوخته های خود بیفزائیم.
چند دقیقه ای از تماشای نگذشته، از آنچه دیدم آشفته و نگران شدم. با خود گفتم، ای وای نکند، عوامل سریال، تاریخ ناخوانده و ناشیانه با تخیلات خود احساس پرورانده باشند. بر خود نهیب زدم، تازه آغاز راه است، چرا پیش داوری و قضاوت می کنید؟!
اما هر چه گذشت. بیشتر اطمینان حاصل شد که این سریال، تهی از پژوهش علمی و به دور از مراجعه به منابع مستند و معتبر، با شتابزدگی فراوان و به فوریت و برای کاستن از برخی فشارها بر صدا و سیما ساخته شده است.
برداشت حقیر این است، دستمایه تهیه کنندگان و دست اندرکاران در ساخت این سریال، تخیل و احساس و شاید به زعم خودشان کسب رضایت و دلجویی بود؛ زیرا با عقل و درک بنده، میان آن بی بی مریمی که تاریخ روایت می کند با بی بی مریمی که این سریال به نمایش گذاشته است؛ تفاوت از زمین تا آسمان است! و حتا تردید کردم شاید این بی بی مریم آنی نیست که در تاریخ نامش ثبت شده است.
افسوس خوردم که چرا وقت خود را تلف کردم؛ اما حیف آمد چند سطری در این باره ننویسم.
جهت آگاهی چند مثال و نمونه آورده می شود که برخی از آنها بر عموم مردمان بختیاری روشن و مبرهن است؛ اما برای دست اندرکاران سریال که به زعم خودشان، آنچه به نمایش گذاشته اند برآیند و محصول پژوهش و تحقیق است تا چه اندازه برایشان نافهم، مجهول و ناشناخته بوده که آنها را به اشتباه و تناقض انداخته است و البته این را باید به حساب سطحی نگری، عدم مطالعه و تحقیق کافی، جدی نگرفتن موضوع، فقدان اراده قوی و راسخ برای ساخت یک سریال قوی و البته توهین به شعور مخاطبان و بینندگان قلمداد کرد.
۱) بر همگان روشن است که محمدعلی خان از نظر سن و سال حدود دو سال از علی مردان خان بزرگتر است. حال شگفت آور است با کدام مستند تاریخی در این سریال علی مردان خان بزرگتر از محمدعلی خان معرفی شده است؟!
۲) اگر سریال هنگامه جنگ جهانی اول را به نمایش می گذارد. علی مردان خان حداقل بیست و سه سال و محمدعلی خان حداقل بیست و پنج سال سن و سال داشتند. جای تعجب است، چرا و با کدامین دلیل و مستند ،علی مردان خان یک نوجوان کم سن و سال و محمدعلی خان یک کودک خردسال ناتوان معرفی شده است؟!
۳) مستندات تاریخی می گوید، محمدعلی خان و علی مردان خان فرزندان بی بی مریم از همسر اولش، پس از ازدواج مادرشان، به نزد مادر بزرگ خود بی بی فاطمه در منزل سردار ظفر رفته کمتر از پنج ماه نزد وی ماندند و سپس به میان ایل خود[محمودصالح] رفته و ارتباطشان با مادر تقریبا قطع گردید و به ندرت دیداری داشته اند؛ اما روایت این سریال برخلاف همه شواهد و مستندات تاریخی است.
۴)قلعه ای که به نمایش گذاشته می شود، در حقیقت به اعتبار و به نام مصطفی قلی خان فرزند بی بی مریم از همسر دومش فتح الله خان در اختیار بی بی مریم قرار می گیرد، مالک اصلی قلعه مصطفی قلی خان است؛ اما به دلیل صغر سن با دستان با کفایت مادر اداره می شود. برای بی بی مریم در این دوره اولویت اول مصطفی قلی خان است و تلاش می کند تا جایگاه وی حفظ و آتیه اش تامین گردد؛ اما به طور غیرمنتظره ای غایب است و اثری از وی دیده نمی شود. وی در این ایام کمتر از بیست سال سن دارد؛ وقایع جنگ جهانی اول پیرامون قلعه وی رخ می داد؛ اما ایشان غایب بزرگ در این قسمت از سریال است.
۵) مطابق روایت بی بی مریم و شاهدان دیگر، پس از آن که برادران و عموزادگان توافق کردند بی بی مریم بدون طلاق، به سورشجان رفته، بابت مخارج زندگی خود و فرزندش مصطفی قلی خان، قلعه و املاک آنجا را در تصرف بگیرد و اداره کند و فتح الله خان کاری با آنها و دخلی در آنجا نداشته باشد؛ اما روایت این سریال بر خلاف تاریخ به گونه ای است که مالک قلعه فتح الله خان است و رعایا و اهالی قلعه حاضر به همکاری با بی بی مریم نیستند. مطابق مستندات برای اهالی قلعه و روستای سورشجان، شخصیت بی بی مریم موجه تر. قابل پذیرش تر، قابل تحمل تر و البته محبوب تر بود.
۶) مستندات حکایت از آن دارد که پس از قتل حسین قلی خان، بی بی فاطمه مادر بی بی مریم بیشتر در روستاهای ناغان، فرخشهر، جونقان و ده چشمه نزد خانواده سردار اسعد و سردار ظفر زندگی می کرد که فاصله زیادی با سورشجان ندارند ودر محدوده چهارمحال قرار داشتند؛ اما در سریال به گونه نشان داده شده که در نقطه ای دوردست در آن سوی کوهی بزرگ زندگی می کرد و البته بی بی فاطمه در سالهای پایانی عمر خود به قلعه تل زادگاه خویش بازگشت و در همانجا فوت کرد؛ اما هیچ مستند و مدرکی وجود ندارد که بی بی مریم برای ملاقات مادرش به قلعه تل رفته باشد.
۷) در سریال نمایش عملیات اکتشاف نفت توسط انگلیسی ها در مسیر بی بی مریم دیده می شود که باز مطابق شواهد تاریخی سابقه عملیات اکتشاف در محدوده چهارمحال به ویژه نواحی میزدج و لار گزارش نشده است.
۸) بر اساس عرف رایج در آن زمان اشخاص سرشناس و بزرگ به تنهایی سفر نمی کردند و تنهایی مسافرت کردن را درخور شان و شخصیت خود نمی دانستند و حداقل یکی دو نفر ملازم آنها را همراهی می کرد. این سریال بانادیده گرفتن شخصیت و جایگاه اجتماعی او و عرف رایج، ایشان را به تنهایی به مسافرت به دور دستها می‌فرستد که خود خلاف واقعیت های آن زمان است.
۹) لباس بیشتر بازیگران نیز هیچ شباهتی با پوشش و لباس آن زمان، حتا امروزین بختیاریها ندارد و این ایراد نشان می دهد که چقدر دست اندارکاران سریال از فرهنگ جامعه بختیاری بیگانه و بی اطلاع بودند و هستند.
۱۰) استفاده از سرپوش کلاه سفید در بین بختیاری ها منحصر بود به طبقه خوانین و بزرگان بختیاری و عموم مردم از کلاه سیاه استفاده می کردند؛ اما در این سریال، نوازنده یا به قول بختیاری ها توشمال، کلاه سفید خسروانی بر سر دارد، این نیز دلیلی روشن از بی اطلاعی و ناآشنایی دست اندرکاران این سریال است.
۱۱) حتا تردید وجود دارد که در دوران جنگ جهانی اول، بی بی فاطمه مادر بی مریم زنده بود که بی بی بخواهد به ملاقات و عیادت ایشان برود! از خاطرات بی بی مریم چنین برمی آید که مادرش قبل از جنگ جهانی اول فوت کرده است. حال این پرسش مطرح می شود دست اندرکاران سریال با استناد به کدام منابع مستند. اثبات کرده اند که مادر ایشان در هنگامه جنگ جهانی اول زنده بود که به ملاقات وی می رود!
۱۲) شخصیت پردازی های که در این سریال انجام گرفته است به هیچ وجه با روایت مستند تاریخ مطابقت ندارد که خود بحث مفصلی را جدای از این مبحث می طلبد.
۱۳) صحنه های نمایش، گویش بازیگران، جغرافیای سریال و ریخت شناسی اشخاص به هیچ وجه با ویژگیهای انسانی و جغرافیایی طبیعی بختیاری مطابقت ندارد.
۱۴) اما تفنگ برنو و ام یک هنوز در این ایام کاربردی همگانی در ایران نداشت و بعید می دانم در این زمان مورد استفاده تفنگچی ها بختیاری باشد، امیدوارم بنده اشتباه کرده باشم که اگر سلاح مورد استفاده جنگجویان برنو باشد، باید گافی بر گاف های بی شمار این سریال افزود.
۱۵) خدا وکیلی این یکی را کجای دلم بگذارم، منزل پسران حسینقلی خان برای مهمانانی که بسیار عزیز و بی بی و خان زاده با آن جایگاه و شخصیت والا بودند، آش کاردیم آن هم برای شام درست کردند؟! بختیاری در مهمانداری و مهمانوازی زبانزد بوده و هستند. آیا این موضوع برای فقیرترین فرد بختیاری هم می تواند قابل هضم باشد؟!
از جنبه نمایشی و هنری این سریال اطلاعی ندارم؛ لیکن از لحاظ تاریخی و علمی به جرئت می گویم، اگر همه محتوای تولید شده این سریال به مانند قسمت اول آن باشد. سه ریال هم  ارزش ندارد.
به امید آن که در قسمتهای بعدی سریال، شاهد این نقیصه ها نباشیم، گر چه بعید می دانم!
 
 
 
 
 
 
 

شما هم می توانید دیدگاه خود را ثبت کنید

کامل کردن گزینه های ستاره دار (*) الزامی است -
آدرس پست الکترونیکی شما محفوظ بوده و نمایش داده نخواهد شد -

هفته نامه پیوند ایرانیان | ایران ، خوزستان ، اهواز